KONCERT Pieśni i rytmy od Wschodu do Zachodu

Część I „Sacrum i profanum śpiewów wiosennych znad Sanu“

Część II „Wspólnota pieśni. Mazowsze – Kastylia”

Ideą, łączącą w całość dwie części tego koncertu jest – oprócz zaprezentowania wyjątkowych pieśni i muzyki – pokazanie dwóch rodzajów muzycznych relacji.
Jedna wynika z sąsiedztwa, wielopokoleniowego przenikania się kultur wyrastających na tym samym obszarze. Doskonałym przykładem takiego procesu jest muzyczna przestrzeń dorzecza Sanu, w której przez stulecia mieszkali obok siebie Rusini, Łemkowie, Bojkowie, Polacy, Ukraińcy i wiele innych grup etnicznych. Możemy usłyszeć, jak w jednych obszarach, – szczególnie muzyki instrumentalnej, tanecznej – melodie brzmią bardzo podobnie, repertuar staje się wspólny, w innych zaś, szczególnie w obszarze religijnym zachowuje a wręcz pogłębia odrębność. Być może obserwujemy tutaj dwa procesy kluczowe dla wyodrębniania się i łączenia kultur muzycznych.
Druga ma swe korzenie w uniwersalnych prawach muzyki, opartych o „zasady działania” natury ludzkiej. To fizyczne wręcz prawa związane z oddechem, emisją głosu, pulsem ciała, dystansem w tańcu. Powszechnie wiadomo jak subtelna potrafi być struktura gry na bębenku obręczowym w regionie radomskim. Precyzyjne mikroprzesunięcia i mikroakcenty z łatwością wymykają się prostej analizie – z drugiej strony należą do powszechnych kompetencji „kulturowych” w tamtych okolicach. Czyż nie dziwi więc, że śpiewacy z centrum Hiszpanii, gdzie struktura rytmiczna jest równie wyrafinowana, rozpoznają w bębnieniu Marii Siwiec rytm swojego tańca „seguidilla”? Takich nieoczekiwanych „tożsamości” jest o wiele więcej, dlatego przygotowaliśmy ten koncert. Odwołujemy się w nim do sfery uniwersalnego człowieczeństwa, do tego miejsca w nas, z którego wypływa pieśń, rytm i muzykowanie.

Cz. I „Sacrum i profanum śpiewów wiosennych znad Sanu”
Okres wielkanocny to czas radości, świeżości, a zarazem czas podniosły, symboliczny. To czas, kiedy to co najświętsze przenika to, co człowiecze. W dawnym wielokulturowym tyglu południowo-wschodniej Polski, w obrzędowości tego czasu sacrum w naturalny sposób przechodziło w profanum. Po nabożnych pieśniach słychać było frywolne „hajiłky”, często śpiewy i tańce odbywały się na cmentarzu, a język polski przeplatał się z ruskim.
„Sacrum i profanum śpiewów wiosennych znad Sanu” to próba przedstawienia tej pięknej, radosnej mieszanki. Sferę sacrum reprezentują procesyjne śpiewy wielkanocne ze źródeł kancjonałowych zachowane w tradycji ustnej. Pieśni te związane są ściśle z obchodami świąt Zmartwychwstania Pańskiego, a melodie sięgają korzeniami wieków XVI i XVII. Przechowane troskliwie w pamięci wiejskich śpiewaczek i śpiewaków, archaiczne melodie przejęli i kultywują Śpiewacy z Przemyskiego, mówiący o sobie, że są śpiewakami z Pogranicza: pogranicza kultur i pogranicza czasów. Repertuar pochodzi z badań terenowych prowadzonych przez etnografa Bartosza Gałązkę oraz badań Stowarzyszenia „Muzyka Dawna w Jarosławiu”.
Dalszą część koncertu wypełnią zwyczaje poświąteczne, czyli obrzędowe „hajiłky” w wykonaniu śpiewaczek z zespołu Krajka oraz dziewcząt z zaprzyjaźnionego przemyskiego zespołu Dobryj Czas. Te radosne, wiosenne piosenki często łączyły się z zabawami i grami, w czasie których chłopcy przekomarzali się z dziewczynami. Hajiłky zostały zebrane od starszych mieszkanek wsi Kalników i Hrebenne.
Czas po Wielkanocy to czas tańców, zabaw i śpiewów. Do radosnych, wesołych pieśni, zespołowi Krajka będzie akompaniował kwartet smyczkowy Kapela Serhija Ochrimczuka. Te skoczne walczyki i poleczki śpiewano niegdyś m. in. w Poździaczu (dzisiaj Leszno niedaleko Medyki), Hrebennem, Werhracie i innych wsiach Nadsania.
Gościem specjalnym koncertu będzie Taras Kompaniczenko, który wykona ruskie nabożne pieśni wielkanocne, opracowane na podstawie dzieł Oskara Kolberga.

Wykonawcy: Śpiewacy z Przemyskiego, zespół Krajka oraz kapela Serhija Ochrymczuka i Taras Kompaniczenko (Ukraina).

Cz. II „Wspólnota pieśni. Mazowsze – Kastylia”

„Do tej muzyki mogliby tańczyć ludzie z naszej wioski” powiedział Juan Antonio Torres, gdy po raz pierwszy usłyszał mazurki i oberki grane przez Kompanię Janusza Prusinowskiego w jednej z madryckich sal koncertowych. W kolejnej podróży Kompania dotarła do rodzinnej wioski Antoniego (i całego zespołu Vigüela), El Carpio del Tajo w Castilla la Mancha i okazało się, że Juan Antonio Torres miał rację – obie muzyki w niezwykły sposób „zazębiały się” – przede wszystkim na poziomie rytmów. Hiszpanie do mazurków tańczyli swoje tradycyjne tańce: jotę i seguidillę, Polacy do joty kręcili oberki. Na kapeli z Mazowsza wielkie wrażenie zrobili śpiewacy z Vigüeli, zwłaszcza Maria Nieto. Wtedy pojawił się pomysł, żeby przygotować wspólny koncert i zaprosić do niego jeszcze jedną postać – Marię Siwiec, wybitną śpiewaczkę z Gałek Rusinowskich, mistrzynię krótkich przyśpiewek zwanych wyrywasami oraz pieśni na wszelkie okazje. Maria Siwiec z centrum Polski, Maria Nieto z centrum Hiszpanii – dwie kobiety z tej samej generacji, o takiej samej sile i oddaniu dla muzyki, której są spadkobierczyniami, 3000 km pomiędzy nimi. Wiosną 2017 zespół Vigüela dotarł do Gałek Rusinowskich i nastąpiło spotkanie, którego efektem jest dzisiejszy koncert.
Projekt nie powstałby gdyby nie Araceli Tzigane, dziennikarka i menedżerka rozgłośni Mapamundi Musika, która w niego wierzyła od samego początku, wspierała i odegrała kluczową rolę w jego realizacji.

Wykonawcy: Maria Siwiec, śpiewaczka z Gałek Rusinowskich, Janusz Prusinowski Kompania i zespół Vigüela (Hiszpania).

Kuratorzy koncertu: Tatiana Nakonieczna i Janusz Prusinowski